ERGENLER NEDEN GEÇ UYUYOR?
Meral ASLAN
ERGENLER NEDEN GEÇ UYUYOR?
Asıl Sorun Uyumamak Değil, Değişen Biyoloji
Evlerde her akşam aynı sahne yaşanıyor:
“Haydi artık uyu!”
“Beş dakika daha anne…”
Peki bu gençler neden bir türlü yatağa gitmek bilmiyor?
Sandığımız gibi inat ettikleri için mi? Yoksa işin içinde başka bir şey mi var?
Aslında cevap basit: Ergenler tembellikten değil, biyolojilerinin değişmesinden dolayı erken yatamıyorlar.
Evet yanlış duymadınız…
Gençlerin uyku düzeni ergenlikle birlikte adeta baştan yazılıyor.
Biyolojik Saat Kayıyor: Melatonin Geç Çalışıyor
Normalde akşam saatlerinde uyku hormonu melatonin yükselmeye başlar.
Ama ergenlikte bu hormon 1–2 saat gecikiyor.
Yani genç erken uyumuyor diye kızmayın;
Çünkü onun vücudu daha “gece moduna” geçmedi.
Saat 23.00 olmadan çoğu genç gerçek bir uyku sinyali alamıyor.
Bu duruma bilim dünyası “gecikmiş uyku fazı” diyor.
Biz “Bu çocuk inadına mı uyumuyor?” diye düşünürken,
Genç aslında vücudunun tempo değişikliğine ayak uydurmaya çalışıyor.
Ergen Beyni Gece de Çalışıyor
Bir de işin beyin tarafı var…
Ergen beyninin karar verme merkezi olan prefrontal korteks, 20’li yaşların ortasına kadar gelişmeye devam ediyor.
Bu dönüşüm sırasında beyin, geceleri bile yoğun bir çalışma içinde.
Adeta laboratuvar gibidir..
Bu nedenle gençler, zihnen hâlâ aktifken “Hadi uyu” denilince uyumakta zorlanıyor.
Uyku baskısı geç geliyor, dikkat penceresi açık kalıyor.
Dopamin: Gençleri Gecenin Çekim Alanına Sokan Kimyasal
Ergenlikte dopamin artar…
Bu da merakı, heyecanı, bağlanmayı artırır.
Bu yüzden akşam saatleri;
Telefon bildirimleri, oyunlar, arkadaş mesajları, sosyal medya gençlere olduğundan çok daha cazip görünür.
Onlar “Biraz daha bakayım…” derken,
Aslında dopamin sistemi “Uyanık kal!” sinyali gönderiyor.
Asıl Tehlike: Mavi Işık
Telefon ve bilgisayar ekranlarından gelen mavi ışık ; Beyine “Halen gündüz !” sinyali verir.
Sonra ne olur?
Melatonin durur, uyku kaçar, saat ilerler..
Ertesi gün okula uykusuz gidecek..
Kısacası genç “Telefon yüzünden uyumuyor” değil,
Uyuyamadığı için telefona sarılıyor.
Peki Ne Yapacağız?
Gençleri suçlamadan önce onları anlamalıyız.
Çünkü yaşadıkları değişim tamamen doğal.
Ama bazı küçük adımlarla uyku düzenlerini destekleyebiliriz:
Uyumadan bir saat önce ekran ışığını azaltın
Akşam kafein ve ağır yiyeceklerden uzaklaştırın
Gün içinde hareket etmelerini sağlayın
Odayı serin ve karanlık tutun
Hafta boyunca aynı uyku-uyanma saatlerini koruyun
Bu öneriler, genç beyninin yeniden kurulan ritmine destek olacaktır.
Son Söz: Gençler Geç Uyuyor Diye Üzülmeyin, Onları anlayın
Ergenlik dönemi; büyümenin, olgunlaşmanın, duyguların, hormonların, beynin yeniden yapıldığı bir sahnedir.
Geç yatmaları bir “sorun” değil; bu büyük dönüşümün parçasıdır.
Biz yetişkinlere düşen ise gençlere kızmak, kırmak değil… Onları sabırla anlamak, rehberlik etmek ve onların yanında olmaktır.
Onlar büyüyor, değişiyor;
Biz yetişkinler zaman içerisinde bu değişimi okumayı öğreniyoruz…
Uzm Biyolog Meral ASLAN
Sağlık Koçu, Fitoterapist, Araştırmacı- Yazar
